Inzicht in de effecten van armoede op gezinnen helpt om voor ons soms moeilijk te begrijpen gedrag te kunnen plaatsen. Bijvoorbeeld een gezin in de schuldhulpverlening heeft uiterst krap leefgeld. Zij hebben extra geld gekregen om brillen voor de kinderen te kopen. Plotseling heeft de alleenstaande moeder dit geld aan een groot verjaarscadeau voor één van haar kinderen uitgegeven.
Het onderzoek ‘De effecten van armoede op voelen, denken en doen’ (2018) van Arnoud Plantinga e.a. komt tot de volgende inzichten.
Gezinnen in armoede ervaren meer stress, hebben vaker problemen met hun geestelijke gezondheid en zijn minder geneigd andere mensen te vertrouwen. Vaak spelen schaamte en stigmatisering een belangrijke rol, wat een verlammende werking kan hebben.
Verder hebben mensen in armoede gemiddeld een lager IQ, hebben zij minder focus op de lange termijn en ervaren zij minder controle over hun leven. Zo kiezen zij vaak voor de korte termijn, is het voor hen moeilijker om wilskracht uit te oefenen en worden zij vaak risicomijdend, ook als het beter is om wel risico te nemen.
Terug naar de alleenstaande moeder in het voorbeeld. Het verlangen van haar kind naar een groot cadeau voor zijn verjaardag, de opeengestapelde teleurstellingen en de verminderde wilskracht van de moeder leidden uiteindelijk tot een keuze voor de korte termijn vreugde. Net als dat je je wekenlang gedisciplineerd aan je dieet houdt en calorieën telt en dan ineens het moment komt dat je het hele keukenkastje leeg eet.